خٱلک زازا
| ||||||||
| کول نفۊس | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 3 مئلٛوݩ کٱس | ||||||||
| راساگٱیا ڤا نفۊس ڤٱرتیٱگر | ||||||||
 Turkeyدٱرتیج بین: نزیک ڤ. 300,000 کٱس اوسترالیا، اوتریش، بلجیک، فرانسٱ، آلمان، هولٱند، سوئد،سۊیس، بریتانیا، ڤلاتچٱیا یکاگیرکرداٛ اْمریکا. | ||||||||
| زڤونؽا | ||||||||
| زازاکی | ||||||||
| دین | ||||||||
| اْسلام (علٱڤی ۉ سۏنی) | ||||||||
| جرغٱیا لۉنی ڤابستٱ | ||||||||
| کوردی، گیلٛٱکی، فارس، مازٱندٱرونی | ||||||||
زایاراٛ زازا، دیمیلی، کورمانجی یا کیردی (د زازاکی: Zaza, Dımıli, Kırmancki, Kırd) یاٛکؽ د زایارٱیا اؽرونیٱ کاْ هان د ٱفتاوزنوݩ آناتولی (تۏرکیٱ ایسنی). زڤونشو زازاکی ٱ.[۱] راساگٱ زیشت دیمیلیا ها د ٱفتاوزنوݩ تۏرکیٱ زازایستوݩ کاْ د ڤٱرگرتٱ دورسیم، آلازیغ، ٱرزنجان ۉ آماٛدٱ. ڤنو د راساگٱ یایی چی آماٛد ڤا کوردیا کورمانج هومسا ۉ هوم زیشتٱن ۉ بؽشترشو مؽتونٱن ڤ کوردی کورمانجی هٱم قسٱ بٱکٱن.
ریشٱ[آلشتکاری]
زایاراٛ زازا خوشو نٱ ڤا نوم دیمیلی(DIM(I)LĪ) نوم دیار کردنٱ د ری شؽڤٱ چنی مؽا کاْ اؽ نوم د کلٱمٱ داٛیلٛٱم گرتٱ بیٱ. دیمیلیا د مؽنجا هومسایاشو ڤا نوم زازا دیار بینٱ کاْ اؽ کلٱمٱ هومبراوٱرٱ ڤا بٱر بین ۉ اؽ کلٱمٱ یاٛ کلٱمٱ کوچک بیٱ سی یٱ کاْ ڤنو ڤ هٱچایٱ دٱنڳدار ۉ ڤا یٱک شؽڤسن دٱنڳدار فرٱ ها د زڤونشو. جاگٱ زڤون دیمیلی هٱم نشوݩ دیارکن سرچشمٱ جایی کاْ دیملیا د اۊچاْ اومانٱ. چنی کاْ د نوم دیمیلیا مؽا، چنی دیاری مؽکٱ کاْ بیین دیمیلیا د راساگٱیاؽ کاْ هان دشو جادیارکن مالکنوݩ دیمیلیا د بلنڳیا گیلٛان د سٱدٱ یا ۱۰-۱۲ زارۊیی ٱ. دیمیلیا بٱر ٱسگ کوردؽا بؽشترشو کشاڤٱرزٱن ۉ کار بؽشترشو باغ کوریٱ ۉ ڤنو د اؽ کسم فرٱ نوم دیار بینٱ.[۲]
زڤون[آلشتکاری]
دیملیا ڤرٱز د مالکنوݩ کوریشو د سٱدٱ یا مؽنجایی نزیک ڤ هزار سال ڤا نزیک ترین کٱس ۉ کارؽا زڤونیشو پاٛڤٱنی ناشتنٱ. ڤٱلٛی ڤا یٱ، زڤون ڤنو ریشٱ زڤونی ۉ مٱرزؽا زڤونی فراٛ ڤا زڤونؽا راساگٱ هارگٱ دٱریا خٱزٱر دارٱ ۉ ها د جرغٱ لٛونؽا زڤونی شومال ٱفتاونشیݩ راساگٱ دٱریا خٱزٱر. لٛٱزڤؽا تالشی، هرزٱندی، گۊرونی، گیلٛٱکیۉ مازٱندٱرونی ۉ چٱن گلٛ د لٛٱزڤؽا تاتی ۉ لٛٱزڤؽا آستوݩ سمنان هان د راساگٱ زڤونی هارگٱ دٱریا خٱزٱر. اؽ لٛٱزڤؽا د دیجا ڤیرگارمٱن ها د لٛٱشک شومال ٱفاونشیݩ جرغٱ زڤونؽا اؽرونی.
مٱسٱب[آلشتکاری]
بؽشتر دیلمیا شیآن ۉ ھان د جرغٱ غلات ۉ ٱلڤٱت یاٛ بورؽ دشو سۏنی شافعی یٱن. ڤنو هٱزرٱت علٛی کور ٱبی تالبناْ نازارتریݩ ڤیرشؽڤٱ خودا دونٱن ۉ ٱلڤٱت یاٛ قرؽ د باڤٱرؽا ڤلات نشینی ۉ مٱسیهی ها د باڤٱرکونؽاشو.
نوفۊس[آلشتکاری]
نوفۊس دیمیلیایی کاْ ها د ڤلات تۏرکیٱ تٱقریبٱن ساْ تا چوار مئلٛوݩ کٱسٱ. سرچشمٱیا مؽنجا ڤلات تۏرکیٱ مۉٱن کاْ نوفۊس زایاراٛ زازا ۳ تا ۶ مئلٛوݩ کٱسٱ. نزیک ڤ ۳۰۰،۰۰۰ زازا هان د هوم پاٛڤٱن اورۊپا ۉ ٱلڤٱت بؽشتر هان د ڤلات آلمان.
دین[آلشتکاری]
دین دۏبؽشتر زایاراٛ زازا شیٱ علٱڤی ٱ ڤٱلٛی ڤرؽ د باڤٱرؽاشو د دین مٱسیٱت کارگرایی داشتٱ . بورؽ دشو هٱم سۏنیٱن. د مؽنجا زایارٱ زازا مٱسٱڤؽا جۊر ڤا جۊرؽ هؽ. نسم زازایا بوسٱلمو سۏنی ۉ نسم هٱنی دشو علٱڤیٱن. زازایا آلازیغ، دیاربٱکر، بینگۊل، شانلی اۊرفٱ، بیتلیس، سیڤراٛک، تاتڤان، آلدوش ۉ آق سرای سۏنی یٱن ۉ زازایا تۊنج ایلی ۉ ٱرزنجان علٱڤیٱن.